ФОНДЫ (мастацкая калекцыя) АБ’ЯДНАННЯ “БЕЛАРУСКІ САЮЗ МАСТАКОЎ”
Вядучы захавальнік фондаў – Пінчук Екацярына Ягораўна
Калекцыя Беларускага саюза мастакоў налічваецца каля 10 тысяч твораў мастацтва. У калекцыі сабраны беларускі жывапіс (каля 2 тысяч работ), графіка (7 тысяч адбіткаў), скульптура (150 станковых работ), дэкаратыўна-прыкладное мастацтва (450 экспанатаў керамікі і габеленаў) і плакаты (300). Калекцыя ГА «БСМ» ахоплівае 50 гадоў гісторыі беларускага мастацтва: яе фарміраванне пачалося ў 1940 годзе і ішло да 1990 года.
Аб калекцыі:
У калекцыі ГА «БСМ» жывапіс 1940-х гадоў прадстаўлена больш ці менш фрагментарна. І тым не менш, фонд ГА «БСМ» валодае калекцыяй унікальных твораў, сярод якіх палотны А.Мазалева і М.Манасзона.
Даволі поўна прадстаўлены беларускі жывапіс другой паловы ХХ стагоддзя (1946 ˗ 1980-х гадоў). Найбольш вычарпальна сабрана мастацтва І.Ахремчика, В. Волкава, В. Цвіркі, Н. Воранава, Я. Зайцава, М. Данцыга, А. Гугеля, Р. Кудрэвіч, В. Жолтак, А. Шыбнёва, В. Грамыкі, Л. Шчамялёва, У. Стальмашонка, Г. Вашчанкі, П. Масленікава, А. Кішчанкі, Я. Раздзялоўскай, А. Бархаткова, Н. Залознай, А. Малішэўскага і іншых.
Значнае месца займаюць творы жывапісцаў, якія сфармаваліся на рубяжы 1960 ˗ 1970-х гадоў: І. Басава, З. Літвінавай, В. Сумарава, Б. Казакова, С. Катковай, А. Марачкіна, М. Рагалевіча; таксама мастакоў, якія прыйшлі ў мастацтва ў 1970 ˗ 1980-я гады: М. Селешчука, У. Тоўсціка, У.Зінкевіча, А. Кузняцова, Г. Скрыпнічэнкі, А. Ксяндзова, У.Уродніча, В.Барабанцава, У. Кожуха, М. Бушчыка, В. Альшэўскага, Ф. Янушкевіча.
Прадстаўлена ў калекцыі ГА “БСМ” і графіка. Прадстаўлены знакавыя імёны для фарміравання беларускай школы графікі як А.Кашкурэвіч, В.Шаранговіч, Г.Паплаўскі, Н.Паплаўская, А.Паслядовіч, С.Волкаў, У. і М. Басалыгі, Ю. і А.Зайцавы, іх станковыя і кніжныя цыклы работ. Сабраны партрэты Л. Рана, А. Зайцава, С. Геруса, ілюстрацыі У. Савіча і М. Селешчука, акварэлі Ф. Гумена, В. Паўлаўца, Л. Марчанкі, Г. Шутава, М. Аўчыннікава.
Фонд беларускай скульптуры адносна невялікі ў параўнанні з іншымі беларускімі калекцыямі. Самы ранні твор ˗ А.К.Глебава і З.І.Азгура. У калекцыі ГА «БСМ» таксама ёсць працы вядомых беларускіх скульптараў А.Анікейчыка, А.Заспіцкага, Л.Мятліцкага, Г.Мурамцава, А.Фінскага, С.Селіханава.
Калекцыя захоўваецца ў абсталяваным фондасховішчы на Мастацкім мастацкім камбінаце ў г.Мінску.
Працы, якія на працягу паўстагоддзя збіраліся саюзам, адлюстроўваюць няпросты перыяд у гісторыі Беларусі ХХ стагоддзя. 1940 ˗ 1950-я гады ˗ ваенны і пасляваенны час, калі панаваў стыль сацрэалізму, калі шаблоны таталітарнай эстэтыкі былі фільтрам грамадскай культуры.
Перыяд 1960-х гадоў ˗ так званая “хрушчоўская адліга” ˗ ілюструе пэўную дынаміку развіцця мастацтва і культуры Беларусі. Выяўленчае мастацтва 1960-х гадоў зацікавілася не вытворчымі тэмамі, а культурай свайго рэгіёну. Беларускія мастакі пераасэнсоўвалі традыцыі беларускай народнай культуры. Асабліва ярка гэта выявілася ў мастацкім афармленні кніг і ў друкаванай графіцы. У гэты час у мастацтва прыйшлі першыя выпускнікі Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстытута. Беларуская культура стала забяспечвацца прафесійнымі кадрамі, падрыхтаванымі на месцы. Такім чынам, у 1960-я гады закладваюцца асновы сучаснай мастацкай школы.
У 1970-я гады. Мастакі, адчуваючы сябе запатрабаванымі ў грамадстве, пачалі звяртацца да гісторыі, пераасэнсоўваць яе. Вобразы Полацкага княства, Вялікага княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай, знакамітыя бойкі, магдэбургскае права беларускіх гарадоў ˗ вось што натхняла творцаў. ГМастакі ўсё часцей звяртаюцца да пластыкаі авангарду і яе эстэтцы.
Усё гэта стала асновай таго, каб у 1980-я гады ў беларускім мастацтве настаў час “рэнесансу”. Мастакі зацікавіліся спадчынай 1920-х гадоў, “каларызм” стаў асноўным у творчасці авангарднай мастацкай групы “Няміга-17”, пачалася адкрытая прэзентацыя канцэптуальнага мастацтва. У пасля 1986 года ў мастацтве сталі гучаць філасофскія і трагічныя ноткі, прысвечаныя чарнобыльскай трагедыі. .Свабодны палёт творчай думкі гэтых гадоў стаў асновай і свабоднага развіцця выяўленчага мастацтва ў наш час.
Калекцыя БСМ дае унікальную магчымасць паказаць размах тэм у творчым асяроддзі Беларусі: ад ваенных і трагічных да нацыянальнага рамантызму і еўрапейскага авангардызму, што стала перадумовай для творчага здыму беларускагае мастацтва ХХ і ХХІ стагоддзяў .
